Lymfoedeem Therapie
Lymfoedeem is een ernstige, medische aandoening. Het betreft een abnormale ophoping van eiwitten en vocht in het lichaamsweefsel als gevolg van een verstoord evenwicht tussen de aan- en afvoer van vocht.
Het lymfsysteem loopt door het hele lichaam, voert onder andere afvalstoffen en eiwitten af en heeft een afweerfunctie. Het systeem bestaat uit lymfbanen, die het vocht transporteren, en uit lymfklieren, die een zuiverende werking hebben. Als het lymfvocht gezuiverd is, komt het in het halsgebied weer terug in de bloedcirculatie. Met name in de oksels, liezen, buik en in de hals zitten veel lymfknopen.
De klachten die bij lymfoedeem kunnen ontstaan zijn: zwelling, vermoeidheid en zwaar gevoel, pijn, beperkingen in de beweging, beperkingen in het dagelijks functioneren, huidafwijkingen en infecties. De oorzaken zijn heel divers, bijvoorbeeld na een operatie, plastische chirurgie, bestraling, tumorgroei, een trauma, het dragen van een prothese, een infectie, chronische veneuze insufficiëntie (spataderen) of medicatiegebruik. Dit zijn voorbeelden van oorzaken van secundair lymfoedeem.
We spreken van primair lymfoedeem als het aangeboren is. Vanaf de geboorte zijn er dan minder lymfebanen aanwezig, waardoor uiteindelijk zwellingen kunnen ontstaan. Soms wordt dit door een ontsteking uitgelokt. Lymfoedeem ontstaat in milde vorm tussen 18-35 jaar, de uitgebreidere vorm uit zich soms al van kinds af aan. Naast zwelling van de benen kan zwelling elders optreden (bv. armen). De meeste vormen van lymfoedeem zijn niet erfelijk, hoewel er wel vaak aanleg in een familie kan bestaan. In de eerste jaren wordt de zwelling vaak niet als zodanig herkend, omdat deze dan nog wisselend aanwezig is. Toch is hier dan al wel sprake van beginnend lymfoedeem waarbij een behandeling wenselijk is. Pas later zal de zwelling permanent aanwezig blijven.
Lymfoedeem komt relatief vaak voor na een behandeling van kanker. Daarom even de belangrijkste oorzaken hiervan:
- Lymfeklierdissectie (hals, oksel, retroperitoneaal, bekken of lies)
- Bestraling van oksel, bekken of lies (geeft fibrosering van het lymfesysteem)
- Lymfangitis carcinomatosa c.q. ingroei en/of compressie van lymfevaten door (recidief) tumor of metastasen
Voor de behandeling van lymfoedeem bestaan verschillende vormen van therapie:
Manuele lymfedrainage
Dit is een zachte massagetechniek gericht op stimulering van de afvoer van lymfvocht en op het bevorderen van de functie van niet-aangedane lymfvaten c.q. lymfklieren.
Compressietherapie
Om de afname in omvang zo snel mogelijk te realiseren, zal er in de meeste gevallen gebandageerd worden. Deze bandages zijn een belangrijk onderdeel van de therapie. Als het overschot aan vocht weg is, zal er een therapeutische elastische kous worden aangemeten om het effect van de therapie te behouden. Therapeutische elastische kousen en steunmaterialen worden aangemeten en verstrekt door mensen die daar speciaal voor zijn opgeleid.
Oefentherapie
In veel gevallen bestaat er naast het lymfoedeem ook een verminderde bewegingsmogelijkheid in het operatiegebied. Ook kan de spierkracht afgenomen zijn, mede door het lymfoedeem. Door de oefeningen die u krijgt van uw oedeemfysiotherapeut kunt u de functie van uw ledemaat verbeteren. Daarnaast is beweging essentieel voor de functie van het lymfsysteem.
Bindweefsel-, litteken- en fibrosetechnieken
Door bijvoorbeeld operaties en radiotherapie kunnen er verklevingen ontstaan die voor beperking van mobiliteit zorgen en pijn geven. Bindweefsel-, litteken- en fibrosetechnieken zijn technieken om weefsels en fasciestructuren soepeler te maken en de onderlinge verschuifbaarheid te verbeteren. Onze collega's Manon en Nancy passen ook de specifieke fasciale technieken van Willie Fourie toe.
Axillary Web Syndrome (AWS)
Na bijv. een operatie van borstkanker, waarbij okselklierdissectie is toegepast, ontstaat vaak het Axillary Web Syndrome (AWS). Hierbij is er sprake van strengvorming in de oksel dat gepaard kan gaan met pijnklachten in de oksel, soms tot aan de elleboog, en mobiliteitsbeperking van de schouder. Het Axillary Web Syndrome beschrijft gescleroseerde venen en lymfevaten, omringd door fibrose, die van de oksel tot de handpalm kunnen lopen. Patiënten ervaren bewegingsbeperking ter hoogte van de schouders tijdens voorwaarts en zijwaarts heffen van de arm met gestrekte elleboog en hevige pijn in de oksel en arm. De behandeling van AWS bestaat uit actieve en passieve mobiliserende oefeningen en manueel rekken van strengen. Wanneer patiënten heel veel hinder ondervinden tijdens het dagelijks functioneren, kunnen deze strengen gebroken worden door de huid manueel te verschuiven.
Ademhalingsoefeningen
Specifieke oefeningen met betrekking tot uw ademhaling verbeteren de afvoer van lymfvocht.
Adviezen met betrekking tot huidverzorging, dieet en leefregels
U wordt voorgelicht over huidverzorging, voeding, preventie en zelfhulp. Dit zijn zaken waarmee u zelf aan de slag kunt gaan. Tevens wordt u begeleid in het opbouwen van uw dagelijkse activiteiten.
Zelfmanagement
Om u zo zelfredzaam mogelijk te maken, wordt u (indien mogelijk) geleerd zichzelf te masseren, te bandageren en/of te tapen. Daarnaast krijgt u oefeningen mee om de ontstane verbeteringen te onderhouden of verder te vergroten. Oefenen helpt u zo snel mogelijk weer in uw dagelijks ritme te komen en de afvoer van het vocht te verbeteren.
