Mimetherapie bij Perifere Aangezichtsverlamming
Mimetherapie is een specifieke revalidatie-/therapievorm die bedoeld is voor mensen met een (perifere) aangezichtsverlamming. Mimetherapie ontstond in het begin van de jaren zeventig toen Jan Bronk († 1985), mimedocent en acteur zijn uitzonderlijke talenten op het gebied van de expressie ten dienste stelde aan patiënten. Op basis van mime ontwikkelde hij een origineel revalidatieprogramma ten behoeve van patiënten met een aangedane mimische expressie. In de loop der jaren is mimetherapie door inzet van de fysiotherapie een ‘evidence based’ revalidatie programma geworden. Mimetherapie wordt in diverse plaatsen in Nederland en België aangeboden door hiervoor opgeleide paramedici, fysiotherapeuten en logopedisten.
Wanneer starten met mimetherapie?
De behandeling kan meestal starten zodra er enige beweging in de aangedane gezichtshelft optreedt. Bij een volledige verlamming waarbij er totaal (nog) geen spierfunctie is, kan nog niet gestart worden met oefeningen. In de meeste gevallen zal er natuurlijk herstel optreden binnen een aantal weken, waardoor er langzaam spierfunctie terugkomt. Soms is het wel zinvol om nog voordat beweging mogelijk is de fysiotherapeut te bezoeken voor uitleg, advies en het aanleren van massageoefeningen. Is het ontstaansmoment van uw aangezichtsverlamming al een aantal jaren geleden? Ook dan is er soms nog winst te behalen met mimetherapie. Tijdens de intake kan de mimetherapeut dit met u bespreken.
(via link.springer.com)
Voor wie?
Wij behandelen patiënten van 16 jaar en ouder met een perifere aangezichtsverlamming. Mensen die een centrale aangezichtsverlamming hebben (door bijv. een hersenbloeding/-infarct) behandelen wij op dit moment niet.
Aangezichtsverlamming (facialisparese) - oorzaken
Bij een perifere aangezichtsverlamming is de aangezichtszenuw (nervus facialis) (tijdelijk) aangedaan door letsel in het verloop van de zenuw tussen de hersenstam en de aangezichtsspieren. Dit kan in verschillende gradaties van ernst zijn en verschillende oorzaken hebben. De meeste van deze verlammingen ontstaan in het rotsbeen: ongeveer de helft van deze verlammingen wordt gediagnosticeerd als de verlamming van Bell (ook wel Bellse parese of idiopatische verlamming genoemd). De oorzaak is niet met zekerheid te stellen, maar betrokkenheid van een virus lijkt mogelijk. Ook externe factoren, bijv. grote temperatuurverschillen, stress en hevige emoties kunnen aan de verlamming vooraf gaan. Andere oorzaken van perifere aangezichtsverlammingen zijn o.a.: oorontsteking (otitis media), virale infecties (waaronder herpes zoster of gordelroos), (operatie)trauma en zeldzamere oorzaken zoals tumoren (o.a. brughoektumor of parotistumor).
Aangezichtsverlamming – gevolgen
Patiënten met een aangezichtsverlamming kunnen op verschillende manieren hinder ondervinden van deze verlamming. Een aangezichtsverlamming heeft betrekking op 1 gezichtshelft. De problemen kunnen o.a. zijn:
- Verminderde spierfunctie (parese) van de aangedane gezichtshelft
- Ongewenste en onvrijwillige meebewegingen (synkinesen) (bijv. bij het sluiten van de oogleden trekt de mondhoek omhoog of bij het lachen knijpt het oog samen)
- Oogirritatie (kunt u uw ooglid niet volledig sluiten en merkt u dat uw oog rood wordt, ontstoken raakt, pijnlijk wordt en/of gaat prikken? Neemt u dan z.s.m. contact op met uw huis- of oogarts.)
- Stijfheid in het aangezicht
- Contractuur
- Asymmetrie in het aangezicht (in rust of alleen bij bewegen)
De aangezichtszenuw komt vlak onder het oor de schedel uit en vertakt vervolgens in meerdere kleine subtakjes. De zenuw loopt gedeeltelijk door de glandula parotis heen, een grote speekselklier die voor het oor ligt. De zenuw heeft takken richting voorhoofd, ogen, wang, mond, kin en hals (en een takje richting het achterhoofd).
Synkinesen
Een synkinese is een ongewenste en onvrijwillige meebeweging van spieren. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten in het omhoog trekken van een mondhoek bij het knipperen of in het samenknijpen van de oogleden bij het lachen (aan de aangedane zijde). Synkinesen treden op wanneer zenuwvezels tijdens het herstel als het ware de ´verkeerde´ afslag nemen, ze vertakken naar de verkeerde kant. Zo kan het zijn dat een zenuwvezel die naar het oog moet gaan, de afslag naar de mondtak neemt. Hierdoor ontstaat er een ongewenste verbinding tussen oog en mond.
Het ontstaan van synkinesen kan niet voorkomen worden. Wel kunt u ervoor zorgen dat ze minder tot uiting komen. Niet iedereen krijgt te maken met synkinesen. Waarom de ene patiënt hier wel mee te maken krijgt, en de ander niet, is onbekend.
Behandeling
Het behandeldoel kan per persoon verschillen, afhankelijk van de hulpvraag van de patiënt. Zo kan er veel hinder zijn van spierspanningen in het gezicht, waardoor de behandeling vooral gericht zal zijn op ontspanningsoefeningen, rekoefeningen en massage van het aangezicht. Ook kan het zijn dat iemand erg onzeker wordt van de asymmetrie in het gezicht tijdens het lachen, waardoor de nadruk dan zal liggen op het oefenen van de bewuste glimlach.
Controle over de aangezichtsspieren is een belangrijk onderdeel, waarbij ook bewustwording een grote rol speelt. Wanneer iemand zich bewust is van de asymmetrie en weet wanneer deze optreedt/zichtbaar wordt, kan iemand vervolgens leren om heel bewust te bewegen, tót het punt waarop de asymmetrie ontstaat. Dat kan dus betekenen dat het advies soms kan zijn om minder groot/uitgesproken/expressief te zijn in het gezicht, waardoor de asymmetrie minder duidelijk tot uiting komt.
Samenvattend is er binnen mimetherapie aandacht voor:
- Massage van het gezicht en de hals
- Oefeningen voor het bewegen van de mond, neus, wang, ogen en voorhoofd
- Het verschil tussen spanning en ontspanning
- Beheersing van ongewenste meebewegingen (synkinesen)
- Verbetering van eten, drinken en spreken (evt. in samenwerking met een logopedist)
- Het oefenen van gezichtsuitdrukkingen met en zonder spiegel of met videofeedback
- Het omgaan met een aangezichtsverlamming (evt. in samenwerking met een psycholoog)
Na de therapie
Door de behandeling zullen restverschijnselen niet volledig verdwijnen. Door regelmatig te oefenen, krijgt u wél meer controle over uw gezicht en de gezichtsuitdrukkingen. Meestal voelen patiënten zich hierdoor een stuk zelfverzekerder.
Wat kunt u zelf doen?
Probeer uw gezicht zo ontspannen mogelijk te houden. Maak bewegingen in het gezicht niet te groot, dus probeer het gezicht zo symmetrisch mogelijk te houden. Soms wordt het advies gegeven om zelf alvast te gaan oefenen met ‘gekke bekken trekken’. Dit kan averechts werken, omdat hierdoor de asymmetrie juist optreedt en versterkt kan worden.
Vergoeding
Mimetherapie valt onder Fysiotherapie en wordt vergoed vanuit een aanvullende verzekering fysiotherapie. Is er sprake van een perifere zenuwaandoening met motorische uitval? Dan komt iemand in de meeste gevallen in aanmerking voor een chronische indicatie, waarbij fysiotherapie vanaf de 21e behandeling uit het basispakket vergoed wordt. Informeer bij uw zorgverzekeraar wanneer u hier vragen over heeft.
Binnen Lampe Therapie is collega Nienke Heugen (BIG-nr. 39928081404) opgeleid tot Mimetherapeut aan het Radboud UMC Nijmegen en verzorgt zij de Mimetherapie bij perifere aangezichtsverlammingen (locatie Hoogeveen en Emmen).
